Kavramlar

Bilindiği gibi, ‘kavram’ terimden ya da yalın manada ‘kelime’den farklıdır. Bir bakış açısını, daha doğru bir ifadeyle, bir ‘zihniyet’i yansıtır. Bu bağlamda, her dinin, ideolojinin veya dünya görüşünün kendi kavramları vardır. Terimler, o dünya görüşünün sistematiği içerisinde belirli anlamlar kazanarak kavramlaşırlar ve nihayetinde insicamlı bir mana âlemi oluştururlar. Bu, bir din olarak İslam için de geçerlidir, bir ideoloji olarak Sosyalizm veya Liberalizm için de geçerlidir. Bu yüzden, bir dini veya ideolojiyi anlamanın en kolay yolu, onun kavramlarını doğru anlamaktan geçer. Düşüncenin Okullaşması projesinde de, ‘kavramsal tasnif’ sürecin nihai aşamasını temsil etmektedir. Bu nedenle, Kavramlar bölümünde İslam ve Modernite olmak üzere iki ana bölüm bulunmakta ve her bir bölümde (şimdilik) 3 kavram yer almaktadır. Bu tercihin özel bir anlamı vardır ki, o da şudur:

Bilindiği gibi Fransız Devrimi’nin ‘modernite’ açısından önemi büyüktür. Modern zihniyeti yansıtan birçok kavram, bu devrim sayesinde dünyanın gündemine girmiştir. Herkesin bildiği gibi, Devrim’i gerçekleştirenler, 3 kavramın üzerinde özellikle durmuşlar ve tabir-i caizse, bunların bayraktarlığını yapmışlardır. Bunlar, Özgürlük, Eşitlik ve Kardeşlik’tir. Daha sonraki dönemde, Liberal düşünce ağırlıklı olarak Özgürlük kavramını öne çıkarırken, Sosyalist düşünce Eşitlik kavramını öncelemiştir. Hümanist bir içeriğe sahip olan Kardeşlik ise, daha çok Liberal düşüncenin önemsediği bir kavram olmakla birlikte, bazı açılardan Sosyalist düşünce tarafından da benimsenmiştir. Kısacası, bu üçlü’nün, bir bakıma, modern zihniyeti en özet şekilde ifade ettiği söylenebilir.

Benzer bir durum İslam’da da söz konusudur. Müslüman Düşüncesi’nde de bazı kavramlar, mahiyetleri gereği, diğerlerinden daha çok önemsenmiş ve yorumlanmışlardır. Bu kavramların hangileri olduğu, tabiatıyla, bakış açısı farklılığına veya mezheplere göre değişmektedir. Ancak her bir anlayış yahut ‘ekol’ün kendi yaklaşımı açısından daha çok önemsediği ve vurgulama ihtiyacı hissettiği kavramlar tarih boyunca olagelmiştir. İşte bizler de, çağdaş dönemde ‘okullaşma’ sürecinde yine 3 kavramın önemli olduğuna inanıyoruz. Bunlar, İlim, Hakk ve İbadet’tir. Bu yüzden, bu bölümde, öncelikle ve hususen bu üç kavramın ele alınmasını gerekli görüyoruz.