Kitap Değerlendirmesi

Kelime Tamircisi

Cihan Aktaş

Taraf Gazetesi, 11.06.2012

Yıllardır yazar ve mütercim olarak titiz ve sorumlu bir çalışmayla eserler vermeye devam ediyor. Gündeme atılan bir başlığa ille de ak ya da kara cephesinden bakmadan kendi yorumunu katıyor.

“Yozlaşma”, “savrulma” dendiğinde akan sular duruyor toplumumuzda. Kimileri için, “savrulmalar yaşıyor” denir. Benzeri kelime ve terkiplerle durumu izaha dönük heves, geniş çözümleme gereği önünde şamatacı bir engele dönüşüyor. Kürşat Atalar başka türlü bir okuma yapıyor ve savrulma ya da dökülme olarak görülen durumun her zamanki insani/Müslümanca sınavın bir parçası olduğunu hatırlatıyor. Savrulma ve yozlaşma konusunda ise kitlelerden önce ehil kişiliklerin zaafını sorumlu olarak gösteriyor. Bunu yaparken öne sürdüğü “saf itaat”e yüklediği anlam konusunda Atalar’a katılmıyorum gerçi; kaldı ki kendisi de mütercimi olduğu Kuran’da Tanrı ve İnsan başlıklı kitabıyla ilgili bir söyleşisinde, İzutsu’nun İslami kavramları İslam’ı “muti kulların dini” olarak gösterecek şekilde çözümlemesine dönük bir eleştiri getiriyordu.

Atalar’ın kelime ve kavramlar üzerine titizliğini gösteren eseri On Tez, daha önce Ercüment Özkan’ın İktibas’ta sürdürdüğü çalışmayı hatırlatacak şekilde, temel İslami kavramları üzerindeki tozu silkeleyerek yeni bir anlama girişimi için sorular soruyor, çözümler sürüyor ileriye. Geleneksel olarak dışlanmış metin tenkidi yöntemi kullanılarak, Kur’an’ın içeriğiyle karşılaştırmalar yapılması suretiyle hadis çözümlemesine gidilmesi, Atalar’ın “on tez”inden biri. Kitabın üçüncü tezi, “Kur’an’ın anlaşılması için getirilen linguistik bir öneri”. Böylelikle kelimelerin kök anlamları ortaya çıkarken, dönemsel okumaların oluşturduğu katı biçimler aşılarak verilmek istenen mesajın daha doğru kavranması mümkün olabilir. Marifetle hakikat arasındaki ilişki nedir, Allah’ın iradesiyle insanın iradesi arasındaki ilişkiyi nasıl anlamalı, böyle pek çok önemli başlığın incelendiği bir kitap, On Tez.

Çalışmalarını önemsediğim Atalar’ın felsefe konusundaki karamsarlığına katılamıyorum aslında. “İslam’ın sokaktaki yeri” etrafında kendisiyle yapılan bir söyleşide Gazali’nin “felsefesin belini kırması”na atfettiği olumlu anlam açısından söylüyorum bunu. Bir dönemde saf İslam düşüncesi adına zafer olarak görülen tasfiyenin, sonraları düşünme korkusu iklimini meşrulaştırmaya hizmet ettiği söylenebilir pekâlâ. Gazali duruşu diye bir şey var; düşünceyi bütün riskleriyle sadece kendisi için meşru sayan bir duruş bu.

Atalar’ın tercüme ettiği bir diğer çalışma, Harvard Üniversitesi Tarih Bölümü Profesörü Mark A. Kishlansky’nin Batı’nın Kaynakları isimli iki ciltlik muazzam eseri, Açılım Kitap tarafından yayımlandı (2009). İlk cilt Gılgamış Destanı’ndan (M.Ö.2000) başlıyor, “Kadınlar hakkında bir tartışma” başlıklı (1620), anonim bir metinle son buluyor ki yerkürede yeni bir söz söylenmediği, her söylenen sözün aslında söylenmiş olanın bir yeni ifadesi olduğu savını destekliyor, bu tartışma yazısı.

Asım Öz bana Kürşat Atalar’ın benzeri bir çalışmayı İslam Medeniyeti bağlamında gerçekleştirmeyi düşündüğünü söylemişti. Atalar böyle bir çalışmanın üstesinden gelebilecek bir yazar, bilim adamı.