Düşüncenin Okullaşması

Benzer Süreçler Tarihte Tekerrür Etmiştir

Beşer düşüncesinin tekamül sürecinin benzer şekilde takip edilebileceği en yakın örnekler, ‘Antik Yunan’ ve ‘Modern Batı Düşüncesi’dir. Antik dönemde M.Ö. sekizinci yüzyılda ilk örneklerini veren Yunan düşüncesi, zaman içerisinde gelişimini sürdürmüş ve Sokrat, Eflatun ve Aristo döneminde kemal düzeyine ulaşmıştır. Bilindiği gibi, Yunan düşüncesinin bu dönemde ‘okullaştığı’ genel kabul gören bir husustur. Aynı şekilde, ‘Modern Batı Düşüncesi’ de benzeri bir süreci yaşamıştır. Rönesans’la başlayan ‘Yeniden Doğuş’’un ardından, ‘Aydınlanma’, düşüncenin ‘okullaştığı’ evre olmuştur. Nihayet bu süreç, liberalizm ve sosyalizm olarak iki ana ‘okul’u üretmiştir. Müslümanların tarihindeki fıkhi, itikadi, siyasi mezheplerin de, birçok bakımdan benzer nitelikteki tecrübeler olduğunu söyleyebiliriz. Rey ve hadis okulları, kelam, felsefe ve tasavvuf ekolleri, fıkhi mezhepler, hep düşüncenin okullaşması sürecinin birer sonucudurlar.

Bu sürecin kuralları, geçmişteki ekoller için geçerli olduğu gibi, bugünün ve yarının ekolleri için de geçerlidir. Ancak Çağdaş Müslüman Düşünce’nin bugün henüz okullaşma düzeyine ulaşamadığını söylemek durumundayız. Müslümanların son yüzyılda ürettiği düşünce, henüz ‘sistematik’ bir mahiyet kazanamamıştır. Bununla birlikte, tarihteki örneklerin izlediği sürece baktığımızda, gelişim yönündeki eğilimin devam ettiğini söyleyebiliriz.